مقر سازمان ملل متحد در نیویورک

سازمان ملل متحد در سال ۱۹۴۵ در پی جنگ جهانی دوم بنا شد تا از "نسلهای بعدی در مقابل خطر از سرگیری جنگ های مشابه جلوگیری کند."

رسالت این سازمان حفظ صلح و ثبات در جهان و گسترش مناسبات دوستانه بین کشورهاست.

منشور سازمان ملل متحد بر احترام به حقوق بشر استوار است و از تمام کشورهای جهان دعوت می کند که مشکلات اقتصادی، اجتماعی، بشردوستانه و فرهنگی را با همکاری یکدیگر حل کنند.

پیشینه

نهادی که سازمان ملل متحد بعدها جایگزین آن شد جامعه ملل نام داشت و پس از جنگ جهانی اول تاسیس شد. هدف آن نهاد نیز پیشگیری از وقوع یک جنگ دیگر بود، ولی نتوانست از آغاز جنگ جهانی دوم در پایان دهه ۱۹۳۰ جلوگیری کند و در سال ۱۹۴۶ منحل شد.

هنگام تاسیس سازمان ملل متحد بخش زیادی از اهداف و ساختار جامعه ملل به کار گرفته شد.

در سال ۱۹۴۴ نمایندگان اتحاد جماهیر شوروی، ایالات متحده آمریکا، بریتانیا و چین در دیداری در واشنگتن بر سر طرح اولیه تشکیل یک نهاد جهانی به توافق رسیدند.

این طرح مبنایی برای نشست گسترده تری در سال ۱۹۴۵ و با شرکت نمایندگان ۵۰ کشور جهان شد. بر اساس منشوری که در این اجلاس به تصویب رسید سازمان ملل متحد در ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵ متولد شد.

اعضا

سازمان ملل متحد ۱۹۳ عضو دارد

سازمان ملل متحد ۱۹۳ عضو دارد. سودان جنوبی جدیدترین کشوری است که در ژوئیه ۲۰۱۱ به عضویت این سازمان درآمد.

به دنبال استقلال مستعمره ها و در پی فروپاشی اتحاد شوروی سابق و تاسیس کشورهای جدید، بر تعداد کشورهای عضو این سازمان افزوده شد.

تایوان و واتیکان تنها کشورهایی اند که عضو سازمان ملل متحد نیستند. اکثر اعضا در مقر این سازمان در شهر نیویورک نماینده دائمی دارند. پذیرش اعضای جدید بر اساس توصیه شورای امنیت و تایید دو سوم اعضای مجمع عمومی سازمان ملل متحد صورت می گیرد.

تمام کشورهای عضو در تامین بودجه و مخارج این سازمان مشارکت می کنند. حد مشارکت مالی هر کشور متناسب با توانایی اقتصادی آن تعیین می شود. آمریکا بزرگترین رقم مشارکت را در تامین هزینه های این سازمان پرداخت می کند.

مجمع عمومی

مجمع عمومی عالی ترین نهاد مذاکره و تصمیم گیرنده در سازمان ملل متحد است. تنها نهادی است که تمام اعضای سازمان در آن نماینده دارند و هر کشور عضو دارای یک رای است.

اعضای سازمان می توانند هر موضوعی را در منشورسازمان- از امنیت بین المللی گرفته تا بودجه آن- در این مجمع به بحث و رای بگذارند. مجمع عمومی بر مبنای نتیجه مذاکرات می تواند توصیه هایی را صادر کند، اما کشورهای عضو ملزم به اجرای آن نیستند.

مجمع عمومی در صورت اهمیت موضوع و یا اجماع وسیع در این نهاد می تواند بیانیه هایی نیز صادر کند. در مورد حساس ترین مسایل- از جمله امنیت بین المللی- مجمع عمومی می تواند قطعنامه صادر کند که مستلزم رای دو سوم کل اعضاست.

مجمع عمومی سه ماه در سال – از اواسط ماه سپتامبر- جلسات خود را تشکیل می دهد و در موارد مهم جلسه فوق العاده برگزار می کند. جلسات سالانه این مجمع با "بحث عمومی" آغاز می شود که طی آن هر عضوی دیدگاه های خود را در مورد مهمترین رویدادهای بین المللی مطرح می کند.

اکثر موضوعات مورد بحث در این مجمع را شش کمیته تخصصی مورد بررسی دقیقتر قرار داده و راه حل هایی برای آنها توصیه می کنند که بعدا توسط مجمع عمومی پذیرفته و یا رد می شوند.

شورای امنیت

شورای امنیت پنج عضو دائم دارد که دارای حق وتو هستند

وظیفه این شورا تضمین صلح و امنیت جهانی است و پنج عضو دائم دارد؛ چین، روسیه، فرانسه، بریتانیا و آمریکا.

اعضای موقت این شورا به صورت دوره ای انتخاب می شوند. شورای امنیت می تواند در مورد هر کشوری تحریم های اقتصادی اعمال کند و به کارگیری نیروی نظامی را تایید کند. وظیفه دیگر این شورا نظارت بر ماموریت های پاسداری از صلح و هدایت آنها است.

شورای اقتصادی و اجتماعی

این شورا برنامه ریزی و هدایت فعالیت های اقتصادی، اجتماعی، بشردوستانه و فرهنگی سازمان ملل متحد را بر عهده دارد.

نظارت بر کار کمیسیون های حقوق بشر، مبارزه با مواد مخدر، کنترل جمعیت و تکنولوژی از جمله فعالیت های این شوراست.

این شورا ۵۴ عضو دارد که از سوی مجمع عمومی انتخاب می شوند.

دیوان بین المللی عدالت (دادگاه جهانی)

این دیوان عالی ترین مرجع قضایی سازمان ملل متحد است و وظیفه آن رسیدگی به شکایاتی است که کشورهای عضو مطرح می کنند. محل آن در شهر لاهه هلند است و گاه تحت عنوان دیوان لاهه شناخته می شود.

پانزده قاضی عضو دیوان بین المللی عدالت توسط مجمع عمومی و شورای امنیت سازمان ملل متحد انتخاب می شوند. احکام این دیوان برای کشورهای عضو لازم الاجراست، هرچند در مواردی کشورها از پذیرش و اجرای آن سر باز می زنند.

دبیرخانه

وظیفه دبیرخانه اداره امور جاری سازمان ملل متحد، اجرای برنامه های مختلف و سیاستهای این سازمان است. امور پژوهشی، ترجمه، و امور رسانه ای همه از کارهای دبیرخانه است و حدود ۹هزار نفر کارمند از ۱۷۰ کشور مختلف جهان در آن مشغول به کارهستند.

شورای قیمومت سازمان ملل متحد

این شورا امور اجرایی مناطق تحت قیمومت سازمان ملل را بر عهده داشت. در سال ۱۹۹۴ این شورا با استقلال پالائو در اقیانوس آرام، به عنوان آخرین کشور تحت قیمومت سازمان ملل، به کار خود پایان داد.

این شورا که از پنج عضو دائمی شورای امنیت تشکیل شده در سال ۱۹۹۴ موافقت کرد که در صورت نیاز تشکیل جلسه دهد.

نظام کاری

پرچم فلسطینی برای نخستین بار در سال 2011 در آژانسی زیر نظر سازمان ملل پس از ورود سرزمینهای فلسطینی به یونسکو برافراشته شد

نظام کاری سازمان ملل متحد شامل دفاتر و برنامه های مختلف این نهاد و چهارده آژانس مستقل است.

بانک جهانی، صندوق بین المللی پول و سازمان بهداشت جهانی از جمله این نهادهای مستقل هستند که بر مبنای توافق دو جانبه با سازمان ملل متحد همکاری می کنند.

دفاتر و آژانس های اصلی سازمان ملل متحد عبارت اند از:

- آژانس بین المللی انرژی اتمی، نهاد نظارتی و بازرسی امور هسته ای که مرکز آن در شهر وین است.

- دادگاه رسیدگی به جرایم جنگی یوگسلاوی سابق، با هدف پیگرد و محاکمه متهمان جرایم جنگی در آن کشور تاسیس شد و محل آن در شهر لاهه است.

- صندوق کودکان سازمان ملل متحد ( یونیسف) کار آن کمک و گسترش بهداشت، آموزش و محافظت ازحقوق کودکان است.

- برنامه توسعه سازمان ملل متحد، کار آن کاهش فقر و توسعه زیر ساختها و کمک به بنای نظامهای دمکراتیک است.

- سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی (یونسکو)، هدف آن گسترش صلح و توسعه از طریق تبادلهای فرهنگی علمی و آموزشی بین ملل جهان و دفتر آن در شهر پاریس است.

- برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، وظیفه آن کمک به حفظ محیط زیست و دفتر آن در شهر نایروبی است.

- کمیساریای عالی در امور پناهجویان، وظیفه آن دفاع از حقوق و سلامت پناهجویان و دفتر آن در شهر ژنو است.

- برنامه جهانی غذا، نهاد اصلی برای مبارزه با گرسنگی و دفتر آن در شهر رم است.

دبیر کل: بان کی مون

متولد ۱۹۴۴

بان کی مون وزیر خارجه سابق کره جنوبی از اول ژانویه سال ۲۰۰۷ به عنوان هشتمین دبیرکل سازمان ملل متحد به این مقام دست یافت. او اولین سیاستمدار آسیایی است که پس از ۳۵ سال به این مقام می رسد. او یک بار دیگر بدون داشتن رقیبی در ژوئن ۲۰۱۱ به این مقام برگزیده شد که دوره دوم او از اول ژانویه ۲۰۱۲ آغاز شده است.

آقای بان می گوید سیاست وی بنای تفاهم بین ملل جهان و اعتماد بیشتر به سازمان ملل متحد خواهد بود. او مدعی است که سازمان ملل باید فعالتر و جسورانه تر از گذشته عمل کند و الویت های اصلی خود را تشویق رهبران جهان برای به توافق رسیدن بر سر موضعاتی از جمله تغییرات جوی، بحران اقتصادی و توزیع مساوی غذا، انرژی و آب در جهان اعلام کرده است.

او در دانشگاه سئول در رشته روابط بین المللی تحصیل کرده است. قبل از رسیدن به مقام وزارت خارجه کره جنوبی، عضو هیئت نمایندگی این کشور در سازمان ملل متحد بود.

قبل از بان کی مون، کوفی عنان از کشور غنا برای دو دوره پنج ساله از سال ۱۹۹۷ دبیرکل سازمان ملل متحد بود.

کشورهای عضو در مجمع عمومی دبیر کل سازمان را انتخاب می کنند که مدت آن پنج سال و برای دور دوم قابل تمدید است. این مقام معمولا به سیاستمداران کشورهای کوچک و بی طرف داده می شود.

هواپیمای حاوی کمک های غذایی سازمان ملل در موگادیشو، پایتخت سومالی

حمله نظامی به عراق به رهبری آمریکا بدون تصویب شورای امنیت، چنان اختافات حادی را در سازمان ملل متحد بوجود آورد که شاید برای اولین بار در تاریخ بسیاری احتمال دادند که به فروپاشی شورای امنیت و فلج شدن کل ساختار و کارکرد این سازمان منجر شود.

کوفی عنان دبیر کل وقت سازمان هشدار داد که حمله نظامی پیشدستانه- آنچه استراتژی جدید دولت آمریکا نام گرفت- می تواند "آغازگر دورانی باشد که استفاده از نیروی نظامی به شکل یک جانبه و غیرقانونی را عمومیت دهد."

احتمال به کارگیری سیاست حمله نظامی پیشدستانه بیانگر یک روش کاملا متفاوت از آن چیزی است که در منشور سازمان ملل متحد بر آن تاکید شده است و آن مهار بحران و موارد تهدید صلح جهانی از طریق سیاست های پشگیرانه و تنبیهی است.

پاسداری از صلح

در طول بیش از چهار دهه جنگ سرد و رقابت شدید بین غرب و بلوک شرق نقش سازمان ملل متحد در بحرانهای جهانی و منطقه ای بسیار محدود بود. اما از زمان فروپاشی بلوک شرق این سازمان مداخله و نقش فعال تری در این عرصه ها دارد.

با وجود موفقیت در مواردی از ماموریت های پاسداری از صلح، عملکرد سازمان ملل متحد درماموریت های مهمی از این دست در بوسنی، رواندا و سومالی به دلیل داشتن ضعف و حتی فساد فراوان نتوانسته اند از گسترش جنگ و کشتار و یا قتل عام غیرنظامیان جلوگیری کنند.

در گزارشی که در سال ۲۰۰۰ توسط این سازمان تهیه شد تاکید می شود که حفظ موضع بی طرفانه در شرایطی که یک سوی جنگ به خشونت روی می آورد باعث انفعال و بی اثر بودن سازمان ملل متحد و در نتیجه بی اعتباری آن خواهد شد.

شاخه زیتون سفید بر پرچم آبی رنگ سازمان ملل متحد، که سمبل بی طرفی و پاسداری از صلح است، لزوما به معنای امنیت و در امان بودن از بحران و جنگ های منطقه ای نیست. از زمان تاسیس تاکنون بیش از ۱۵۰۰ نفر از پرسنل نیروهای پاسدار صلح این سازمان کشته شده اند.

قدرت

موضوع میزان قدرت کشورها در ساختار و تصمیم گیری های سازمان ملل متحد و بخصوص شورای امنیت همواره مورد مجادله بوده است. منتقدان می گویند که اختیارات و حق وتوی پنج عضو دائمی شورای امنیت ناعادلانه است.

کوفی عنان دبیر کل قبلی سازمان نیز از منتفدان ساختار قدرت در شورای امنیت بود. اما اعضای پرقدرت این نهاد با هرگونه تغییری که باعث کاهش قدرت آنها و یا دادن اختیارات بیشتر به مجمع عمومی شود مخالفت می کنند.

فساد مالی- اداری

در سال ۲۰۰۵ انتشار گزارش تحقیقات در مورد برنامه موسوم به نفت در مقابل غذا در دوران محاصره اقتصادی رژیم صدام حسین، نشان داد که این طرح به بدترین شکل ممکن مدیریت شده و موارد بزرگی از فساد و رشوه خواری در آن اتفاق افتاده است.

این گزارش از دبیر کل وقت سازمان- کوفی عنان- به خاطر ناتوانی در کنترل و حسابرسی این برنامه بشدت انتقاد کرد.

نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل متحد نیز در موارد متعددی متهم به فساد و سوء استفاده مالی و در مواردی نیز به متهم به سوء استفاده های جنسی شده اند.

پول و بودجه

سازمان ملل متحد که سالهاست با کمبود بودجه و یا در حقیقت ناکافی بودن سهم پرداختی اعضا روبروست، در سالهای اخیر ناگزیر شده از هزینه های خود بکاهد و بوروکراسی یا دستگاه اداری خود را کوچکتر کند.